Wat is een uitstrijkje?

Dit artikel is gecontroleerd door: Karen Joash

Als je net je eerste uitnodiging hebt gekregen om een uitstrijkje te laten maken dan is het heel begrijpelijk als je hier wat vragen over hebt. Meer weten over wat het is kan helpen om je zenuwen weg te nemen en ervoor te zorgen dat jij je beter voorbereid voelt.

We vertellen je meer over waarom uitstrijkjes worden gedaan en waar precies op getest wordt. Aangezien je vaker een uitstrijkje laat maken, leggen we je ook wanneer je een uitnodiging kunt verwachten en voor wie een afspraak niet nodig is. Elke vraag die je mogelijk hebt is belangrijk en we zijn er om je eventuele zorgen weg te nemen en ervoor te zorgen dat jij je gesteund voelt.

Een uitstrijkje is een medische procedure die controleert op abnormale baarmoederhalscellen. Het wordt soms ook wel een pap-uitstrijkje, baarmoederhals uitstrijkje, baarmoederhalsscreening of baarmoederhals cytologie genoemd, maar ze betekenen allemaal hetzelfde.

Uitstrijkjes controleren de gezondheid van je baarmoederhals (het kleine kanaaltje dat je vagina met je baarmoeder verbindt) en sporen abnormale veranderingen op die zouden kunnen veranderen in kanker. De arts of doktersassistent verzamelt tijdens de test een monster van de cellen in je baarmoederhals. Dit monster wordt naar een screeningslaboratorium gestuurd om te worden getest ^[1].

Binnen vier weken ontvang je een brief met de uitslag van je uitstrijkje die je laat weten of er afwijkende cellen zijn gevonden en of je eventuele verdere stappen moet ondernemen of aanvullend onderzoek moet laten doen. Het is normaal om je nerveus te voelen over de uitslag, maar probeer je hier niet al te veel zorgen over te maken. De meeste resultaten zijn negatief en als er wel abnormale cellen gevonden worden dan hoeft het ook niet direct te betekenen dat er iets aan de hand is. Onthoud dat uitstrijkjes een preventiemethode zijn en een positieve uitslag deuren kan openen om vroegtijdig te kunnen ingrijpen ^[2].

Het monster dat tijdens je uitstrijkje wordt verzameld wordt getest op bepaalde types van het Humaan Papillomavirus (HPV). HPV is een veelvoorkomende groep virussen die bij de meeste mensen geen problemen veroorzaken. 8 op de 10 mensen hebben op een bepaald moment in hun leven één of meerdere keren HPV gehad ^[3].

Echter zijn er types die veranderingen in de cellen van je baarmoederhals kunnen veroorzaken ^[3]. Deze worden ook wel ‘hoog-risico-HPV' (hrHPV) genoemd. In zeldzame gevallen, bij minder dan 1% ^[4], kan een langdurige HPV-infectie leiden tot baarmoederhalskanker. Het is dus belangrijk om een uitstrijkje te laten doen voor je gezondheid op lange termijn.

HPV is een virus dat in de huid leeft en van persoon tot persoon wordt overgedragen door nauw huid-op-huid contact. Technisch gezien wordt het ook geclassificeerd als een soa. Het virus wordt vaak verspreidt tijdens seksuele activiteiten, maar dit hoeft niet per se penetratief te zijn. Je kunt het ook oplopen door seksspeeltjes te delen, orale seks of elk ander soort nauw huid-op-huid contact ^[5].

Belangrijk om te onthouden is dat HPV een virus is dat lang inactief kan blijven. Het kan dus zijn dat jij of je partner het virus heeft opgelopen lang voordat jullie huidige relatie begon. Omdat het zo lang onopgemerkt kan blijven is het vaak onmogelijk om ook vast te stellen wanneer of van wie je het hebt opgelopen.

Het is heel normaal om zenuwachtig te zijn voor je afspraak, vooral als je niet weet wat je kunt verwachten. Daarom vertellen we je hier wat er gebeurt, zodat jij je hier op kunt voorbereiden.

Voor een uitstrijkje brengt de arts of doktersassistent een klein buisvormig instrument, ook wel een eendenbek genoemd, in je vagina om je vaginawanden wijder maken. Hiervoor kunnen ze een beetje glijmiddel gebruiken zodat het proces comfortabeler is voor je. Zodra de eendenbek in de juiste positie zit wordt het geopend om je baarmoederhals te kunnen kijken. Ze zullen een klein borsteltje met zachte haren in je vagina inbrengen om een monster van je baarmoederhalscellen te kunnen verzamelen ^[1].

Het is een snelle procedure die misschien een beetje koud of ongemakkelijk aanvoelt, maar het zou niet pijnlijk moeten zijn. Iedereen ervaart pijn echter anders, dus als jij je zorgen maakt kan het nemen van een paracetamol of ibuprofen voor je afspraak geen kwaad.

Voor sommige is het laten doen van een uitstrijkje moeilijker dan voor anderen. Ben je bijvoorbeeld een overlevende van seksueel geweld dan kan de afspraak gevoelens naar boven brengen die bijzonder overweldigend kunnen zijn. Het is daarom belangrijk om te luisteren naar jezelf, je emoties te erkennen en jezelf het respect te geven dat je verdient.

In deze situatie kan het helpen om dit te bespreken met de arts of doktersassistent waar je een afspraak mee hebt, zodat ze triggers kunnen vermijden. Daarnaast zijn er nog andere dingen die je kunt doen, zoals een langere afspraak inplannen. Hierdoor kun je jezelf genoeg tijd en ruimte geven om rustig en uitgebreid de afspraak te doorlopen. Andere mogelijkheden zijn om te vragen naar een zorgverlener van een bepaald geslacht, te vragen of je het uitstrijkje kunt laten doen bij een zorgverlener die je al kent of extra steun mee te nemen naar de afspraak, zoals een goede vriend of je partner.

Onthoud dat jij de controle hebt. Je kunt en hebt ook altijd het recht om op elk moment van gedachten te veranderen en te vragen om een pauze of om helemaal te stoppen. Het blijft jouw lichaam en je verdient het om grenzen te vragen en te vragen wat je nodig hebt.

Uitstrijkjes zijn belangrijk voor iedereen die een baarmoeder heeft en die seksueel actief is geweest, ongeacht het geslacht van je partner. Je krijgt automatisch een uitnodiging om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek als je 30, 35, 40, 55 en 60 jaar oud bent. Het is niet nodig om een uitstrijkje vaker te doen, omdat het 10 tot 15 jaar kan duren voordat baarmoederhalskanker ontstaat ^[4]. Wel is het belangrijk om elke keer dat je een uitnodiging krijgt deel te nemen aan het onderzoek en een afspraak in te plannen. Regelmatige testen is namelijk het meest effectief om het risico op baarmoederhalskanker te verkleinen.

De eerste keer dat je een uitstrijkje laat doen kan het engst zijn en je kunt je angstig of onzeker voelen, maar onthoud dat de zorgverleners er zijn om je te steunen en het proces zo comfortabel mogelijk voor je te maken.

Behalve wanneer je onder de 30 jaar bent, zijn er nog enkele andere redenen waarom het niet wordt geadviseerd om een uitstrijkje te laten doen ^[6]. Wanneer word je dus uitgesloten?

Ben je ouder dan 65 jaar? De kans dat je baarmoederhalskanker krijgt is op deze leeftijd erg klein. Daarom krijg je vanaf je 60e geen uitnodigingen meer om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek.

Een miskraam meemaken kan een heel moeilijke ervaring zijn en het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen in deze periode. Heb je in de afgelopen zes weken een miskraam gehad dan kun je het beste een uitstrijkje uitstellen. Door de tijd voor jezelf te nemen kan je lichaam genezen en krijg je nauwkeurigere resultaten.

Het wordt niet geadviseerd om een uitstrijkje te laten doen als je zwanger bent, wegens de mogelijke gevolgen van het uitstrijkje zelf en de mogelijke consequenties van een eventuele positieve uitslag. Dit kan zorgen voor stress, wat invloed kan hebben op je baby.

Heb je geen baarmoederhals (meer)? Dan is een uitstrijkje niet nodig.

Het is normaal om je zorgen te maken als je symptomen ervaart die ongewoon zijn voor je. Merk je bekkenpijn of abnormaal bloedverlies? Wacht dan niet voor je volgende uitnodiging, maar maak dan snel een afspraak bij je huisarts voor een indicatief uitstrijkje. Dit geeft de beste kans om baarmoederhalskanker in een vroeg stadium te ontdekken als je de symptomen ervaart.

Je kunt de afspraak van je uitstrijkje het beste niet inplannen als je ongesteld bent. Hevige bloedingen kunnen namelijk leiden tot onjuiste resultaten. Weet je niet zeker wanneer je volgende menstruatie is? Met onze handige menstruatie tool kun je eenvoudig berekenen wanneer je volgende menstruatie komt.

Er zijn verschillende manieren om jezelf te beschermen tegen HPV, waarvan vaccinatie een van de meest effectieve manieren is. Het is normaal dat je een beetje huiverig bent voor vaccins, maar de kans is groot dat je het al hebt gehad. Als je 10 jaar bent krijg je namelijk automatisch een uitnodiging om de HPV-vaccinatie bij de jeugdgezondheidszorg te halen ^[7]. Het vaccin helpt je lichaam voorzichtig door het te laten denken dat het is blootgesteld aan het virus, waardoor het wordt aangemoedigd om antilichamen aan te maken die HPV kunnen bestrijden. Hierdoor is je lichaam al voorbereid met de afweerstoffen die nodig zijn om je te beschermen als je op latere leeftijd te maken krijgt met HPV.

Uit onderzoek naar het effect van het HPV-vaccin is gebleken dat gevaccineerde jonge vrouwen voor ongeveer 95% beschermd zijn tegen de hoog-risico-HPV types die kunnen leiden tot baarmoederhalskanker ^[8]. Een uitstrijkje biedt verdere bescherming door HPV op te sporen in gevallen waarin iemand het vaccin niet heeft gehad of dat het niet heeft gewerkt.

Een onderzoek door Cancer Research UK heeft zelfs aangetoond dat de combinatie van HPV-vaccinatie en een uitstrijkje baarmoederhalskanker kunnen terugdringen tot het punt dat bijna niemand meer baarmoederhalskanker krijgt ^[9]. Het is daarom zo belangrijk om beide te overwegen, omdat ze samen je de meest effectieve bescherming bieden.

Onthoud dat je niet de enige bent die zich ongerust voelt over een uitstrijkje. Het is heel normaal om vragen en zorgen te hebben. Door op de hoogte te blijven en het proces te begrijpen, zet je een stap in de juiste richting als het gaat om het beschermen van je gezondheid. Artsen zijn er om je bij elke stap te ondersteunen en ervoor te zorgen dat de ervaring zo comfortabel mogelijk is voor je. Je welzijn is belangrijk en door deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek geef je prioriteit aan je gezondheid op de best mogelijke manier.