Wat zijn hormonen? En wat doen ze?

Dit artikel is gecontroleerd door: Karen Joash

Laten we dieper ingaan op wat hormonen zijn. Hormonen (dat is oestrogeen, progesteron en testosteron) kunnen aanstichter zijn van een aantal dingen zoals: huidproblemen, rusteloze nachten, zware of lichte menstruaties (om er maar een paar te noemen).

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappers die door klieren in je lichaam worden afgegeven. Ze spelen een belangrijke rol in het activeren van processen zoals de puberteit en de menstruatiecyclus waardoor jij voor de eerste keer ongesteld wordt, dus hormonen zijn wel ergens goed voor. Ze zorgen namelijk voor een goede ontwikkeling en werking van het lichaam. Ze regelen zaken zoals onze hartslag, slaapcycli, metabolisme, eetlust, groei en ontwikkeling en lichaamstemperatuur - vrijwel alles! In feite zorgen ze ervoor dat het lichaam groeit en werkt zoals het hoort. Maar ze hebben ook een nadeel.

Wat doen hormonen?

Aangezien hormonen zo machtig zijn, kunnen ze soms ook de manier waarop we ons voelen veranderen. Hormonen kunnen zorgen voor stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, somberheid en angsten. Dit wordt veroorzaakt door hormonale veranderingen in je lichaam. Omdat je hormonen en de chemische stoffen in je hersenen in deze korte periode in je leven niet met elkaar in overeenstemming zijn, kan het zijn dat je wat emotioneler en prikkelbaarder bent. Hormonale en lichamelijke veranderingen kunnen ook ongewenste dingen als puistjes, overtollig lichaamshaar en meer lichaamsgeur teweegbrengen. Daarom zijn het dus 'vervelende' hormonen: ze helpen je wel om volwassen te worden en zorgen voor belangrijke veranderingen, maar ze zorgen er ook voor dat je moeite hebt met je emoties en dat je je lichaam niet meer herkent.

Hormonen mogen je leven niet in de weg staan. Hoewel stemmingswisselingen en puistjes misschien niemand enthousiast maakt, is het goede nieuws dat hormonen de neiging hebben om in evenwicht te komen naarmate je ouder wordt. Laten we eens kijken naar de belangrijkste hormonen die bij de puberteit horen en hoe ze je kunnen beïnvloeden, zodat je beter kunt begrijpen over wat er in je lichaam gebeurt.

Soorten hormonen

Hormonen spelen ook een cruciale rol in je menstruatiecyclus. Ze zijn bij elke fase betrokken. Gedurende je cyclus worden het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH) geproduceerd door de hypofyse (een klier bij de schedelbasis die ongeveer zo groot is als een erwt). Deze hormonen zetten de eierstokken aan om meer hormonen te produceren, vooral oestrogeen en progesteron en bevorderen de ovulatie (als een rijpe eicel door een van je eierstokken wordt afgegeven). Het oestrogeen en progesteron hormoon stimuleren de baarmoeder om zich voor te bereiden op een eventuele zwangerschap [1], maar ze kunnen je ook aan de buitenkant beïnvloeden. 

Laten we het hebben over oestrogeen

Je hebt waarschijnlijk al gehoord van de naam van dit hormoon tijdens de biologieles. Oestrogeen speelt een grote rol in onze seksuele en reproductieve ontwikkeling. Het wordt voornamelijk geproduceerd in de eierstokken, maar ook de bijnieren en vetcellen maken er kleine hoeveelheden van aan.

Je begint voor het eerst oestrogeen te produceren tijdens de puberteit tot je de overgang bereikt. Je oestrogeenspiegels veranderen ook gedurende de maand. In het midden van je menstruatiecyclus bereiken ze hun piek en dalen tijdens je menstruatie.

Hoewel oestrogeen een geslachtshormoon is, regelt het ook veel meer dan je menstruatiecyclus. Het kan ook je humeur, urinewegen, hart en bloedvaten, borsten, huid, gewicht, haar, bekkenspieren, hersenen en botten beïnvloeden [2]. Je zou kunnen zeggen dat oestrogeen een pro is in multitasken!

Laten we het hebben over progesteron

Progesteron wordt ook geproduceerd in de eierstokken en komt vrij vlak na de eisprong, tijdens de tweede helft van de menstruatiecyclus. Het is zijn taak om het baarmoederslijmvlies op te bouwen, zodat er een fijne omgeving in de baarmoeder is voor een potentiële baby [3]. Dit betekent dat ongeacht of je zwanger wilt worden, je lichaam progesteron aanmaakt voor het geval dat. Als er geen zwangerschap in zicht is, dalen de niveaus van dit hormoon en wordt het baarmoederslijmvlies gewoon afgestoten als menstruatiebloed.

Laten we het hebben over testosteron

Wanneer iemand testosteron noemt, associëren we het automatisch met mannelijke eigenschappen, maar eigenlijk hebben we allemaal wat testosteron in ons. Dit hormoon wordt ook geproduceerd in de eierstokken (en ja, in de testikels bij mannen) en bijnieren, net zoals oestrogeen. De balans tussen testosteron en oestrogeen helpt onze eierstokken om goed te functioneren - je zou ze kunnen zien als een team dat samenwerkt.

Testosteron heeft ook een belangrijk effect op het opbouwen van onze spiermassa, botstructuur en libido [4]. Dus als je op sommige dagen meer lustgevoelens hebt dan normaal, dan heeft dat waarschijnlijk te maken met je testosteronniveaus. De veelvoorkomende hormoonstoornis PCOS heeft een te hoge aanmaak van dit mannelijke hormoon. Dit verstoort de ontwikkeling van de follikels en voorkomt ovulatie. Lees hier meer over PCOS.

Hormonen tijdens de menstruatie

Zoals de meeste dingen in de puberteit, hebben hormonen veel voor- en nadelen. Door een verhoogde oestrogeenspiegel tijdens je ovulatie kun je je energiek en vrolijk voelen. Maar als je meer progesteron hebt in je luteale fase (de periode na de ovulatie, maar voordat je ongesteld wordt), krijg je het warmer, maak je je meer zorgen en heb je meer trek in zoetigheid. Wanneer tijdens je menstruatiecyclus het oestrogeen hormoon minder wordt en het progesteron hormoon opkomt, kun je te maken krijgen met het premenstrueel syndroom (PMS). Hierdoor kun je last krijgt van angsten, stemmingswisselingen, kramp en pijn. 'Vervelend' kan hiervoor soms een understatement zijn. Dit proces tijdens de menstruatiecyclus duurt ongeveer 28 dagen en kan onderverdeeld worden in 4 weken. Elke week zijn je hormoonspiegels weer anders. Dit is van invloed op je gemoedstoestand. Hieronder lees je de vier fases per week:

Week 1: In de eerste week van je menstruatiecyclus word je ongesteld. Dit kan leiden tot menstruatieklachten zoals menstruatiepijn of krampen. Tegen het einde van de week neemt het oestrogeen hormoon toe waardoor je je beter gaat voelen.

Week 2: In de tweede week voel je je vaak het best omdat het oestrogeen hormoon blijft stijgen.

Week 3: In deze week daalt het oestrogeen-niveau en wordt het progesteron hormoon aangemaakt. Dit resulteert in veel gevallen tot stemmingswisselingen en eetbuien.

Week 4: In deze ‘premenstruele week’ daalt zowel het oestrogeen- als het progesteron-niveau. Daarbij kan het premenstrueel syndroom (PMS) optreden.

Lees meer over de hormonale fasen van je menstruatiecyclus

Hormonen en stemmingswisselingen

Hormonen kunnen tijdens de menstruatie stemmingswisselingen veroorzaken. Je kunt je bijvoorbeeld chagrijnig of verdrietig voelen zonder te weten waarom. Dingen waar je een paar maanden geleden gelukkig van werd, lijken nu wel het tegenovergestelde te doen. Zo spring je het ene moment een gat in de lucht van blijdschap, het volgende moment voel je je ineens onzeker over de veranderingen van je lichaam en je uiterlijk en snauw je je familie en vrienden af omdat ze je erop wijzen. Maar deze stemmingswisselingen tijdens de menstruatiecyclus zijn volkomen normaal. Wees lief voor jezelf en geef deze continu veranderende emoties de ruimte.

Het helpt om je vriendinnen te vertellen hoe je je voelt, want het kan best zijn dat ze door hetzelfde heen gaan als jij. Je familie begrijpt het misschien niet zo goed, maar als je ze vertelt hoe vreemd je je voelt, kunnen ze er tenminste rekening mee houden. Als je liever alleen in je kamer wilt zitten met je favoriete muziek aan, dan is dat prima. Ga lekker naar je kamer toe en kom er pas weer uit als je weer zin hebt om met iemand te praten. Nog een tip: lees geen negatieve berichten op sociale media als je je onzeker voelt, want die kunnen je stemming erger maken.

Omgaan met stemmingswisselingen:

• Ga bewegen zoals wandelen of zelfs huppelen - De endorfine die wordt vrijgegeven bij het sporten verbetert je stemming en geeft je een energieker en positiever gevoel.
• Je gevoelens delen zoals een berichtje sturen of gewoon even kletsen - Praat met iemand die je vertrouwt over waar je mee zit. Dan voel je je minder alleen en het helpt je om te relativeren.
• Slaap genoeg - Als je niet genoeg slaapt, worden je stemmingswisselingen erger. Dus slaap zeker niet te weinig.
• Ontspan meer - Als je manieren vindt om te ontspannen, wordt deze hele periode zoveel makkelijker. Je kunt bijvoorbeeld gaan wandelen, yoga-oefeningen doen of je huisdier knuffelen.

Het belangrijkste is dat je jezelf niet de schuld geeft als je je vreemd gedraagt. Vergeet niet dat het je hormonen zijn die dat met je doen. Het helpt misschien ook om te weten dat er op dit moment wereldwijd miljoenen tieners zijn die in de puberteit zitten en precies hetzelfde voelen als wat jij nu voelt. En dat het over zal gaan. Je zit niet je hele leven in die emotionele achtbaan. Dus maak je dan geen zorgen over je gevoelens, humeur of lichamelijke ongemakken. Het is volkomen normaal en je bent niet de enige. Wil je meer weten over welke veranderingen je allemaal doormaakt tijdens de puberteit lees dan het artikel 'Eerste hulp bij puberteit bij meisjes'